April 1965: Richard Avedon fotografeert de meest iconische Harper's Bazaar

50 jaar geleden verscheen één van de meest iconische modetijdschriften van de 20ste eeuw. Het was op dat moment té modern, té vooruitstrevend, nog té abstract en veel te innovatief. Alles wat 'de jaren zestig' genoemd wordt, zit verborgen in deze bijzondere uitgave. Fotograaf Richard Avedon was gast-hoofdredacteur voor het april nummer in 1965, en hij visualiseerde de veranderingen in de maatschappij.

Intergalactische mode, vooruitstrevende kunst, hypermoderne spitstechnologie

Op 15 maart 1965 verscheen het april nummer van Harper's Bazaar in New York. Het fotomodel op de voorpagina droeg een felroze ruimtehelm, met een zwart-wit knipoog, dat met precisie opgeplakt was. Mode en kunst, innovatie en straattaal werden door elkaar geschut met teksten als 'What's happening?' 'OP and TOP Fashion' en 'Beauty blast-off: Lunar Glow'. De wereld zou nooit meer hetzelfde zijn. De jaren '60 waren begonnen.

Pas in de tweede helft van de jaren '60 kreeg jongerencultuur pas meer ruimte en werd ruimtevaart echte concrete realiteit.

In 20 jaar had Richard Avedon naam gemaakt als modefotograaf voor Harper's Bazaar en als dé portretfotograaf van Amerika. Zijn fotografische visie was precies, trefzeker, technisch ongeëvenaard. Hij werd bij Bazaar aangenomen door Carmel Snow – de legendarische hoofdredacteur die Bazaar, samen met Art Director Alexey Brodovitch en moderedactrice Diana Vreeland, tot een vernieuwend niveau van ultieme chic wist te tillen.

Richard Avedon haalde de mode uit de fotostudio en bracht het straatbeeld in zicht. Eén van zijn eerste fotoseries voor Bazaar was buiten gefotografeerd en de fotomodellen droegen geen schoenen. Ondanks kritiek van Carmel Snow – een dame die ook op de redactie haar hoed nooit afdeed en altijd haar handschoenen aanhield – werden ze toch door Brodovitch gepubliceerd.

Deze fotograaf zocht perfectie in zijn werk maar hij was geen purist. Hij had niets tegen beeldmanipulatie in de donkere kamer of beeldbewerking nadien. Technisch maakte hij extreem slim gebruik van kunstlicht met wat hij als zijn 'beauty light' omschreef. Door met verschillende lampen te werken kon iedereen er ongelooflijk goed of juist heel erg gewoon uitzien. In 1964 combineerde Avedon zijn modefotografie met zijn 'diepere werk' zoals portretten en reportages.

Om zijn jubileum bij Bazaar te onderstrepen wilde de fotograaf een volledig nummer inhoudelijk vormgeven. De visie lag op de toekomst, muziek, kunst en cultuur, de jongeren in steden als Londen en wat er in het straatbeeld gebeurde, technologie, innovatie en ruimtevaart. Het oog op de toekomst, de maanlanding, Youthquake, Pop Art, integratie en reality tv.

Volop mode, uiteraard. Clear Cut tailoring en Hi Fi Femininity, mode van onder andere Courèges en James Galanos. Modeontwerper Courrèges was zeer geïnteresseerd in architectuur en textiel. Niets duidde erop dat hij in de mode zou gaan, na zijn studie als ingenieur. Courrèges opende zijn eigen 'Maison de Courreges' in 1961. André Courrèges toont in 1964 een nieuw type vrouw, het maanmeisje, geïnspireerd door de ruimtevaart. De mannequins tonen korte, architectonisch ogende jurken. Vanaf de reorganisatie in 1965 produceerde Courèges drie lijnen; Prototypes, haute couture, naast Couture Future, als een luxueuze prêt-à-porter collectie, en Hyperbole, betaalbare prêt-à-porter.

Mode op de Maan, parka's, jumpsuits. Kabuki jurken en mantelpakjes met een gestileerde coupe. Literaire bijdragen van onder meer Tom Wolfe, Lane, Dunlop, Alfred Duhrssen, Marvin Cohen en George Moorse. Visuele bijdragen van George Segal, Bob Bishop en invloeden van Pop- en Op-Art met werk van kunstenaar Roy Lichtenstein en filmmaker Stan Vanderbeek met 'underground movies'. Het is de eerste keer dat 'underground' in deze context gebruikt wordt. Meer opvallend taalgebruik met 'the in-most lingo en 'the off-beat side of Now'. Adil, de ontdekking van Dali.

Muziekmannen en de mannen van het moment, Paul McCartney, Bob Dylan – meer nog een man van woorden dan van muziek – en Ringo Starr, 'waarschijnlijk het beste' van de Beatles, werden los van elkaar geportretteerd. The Frug, een populaire dans (iconisch in de musical en film Sweet Charity met de choreografie 'The Rich Man's Frug' van Bob Fosse). Jean Shrimpton naast Donyale Luna – het eerste 'zwarte' model – wat nogal behoorlijk wat ophef veroorzaakte.

Make-up van Helena Rubinstein, Estée Lauder en Revlon. Richard Avedon's kijk op de Mod-scene in de straten van Londen met talloze gezichten van jongeren en hun kledingstijl. Avedon wilde zijn werk uit New York aanvullen met beeld uit 'Swinging' Londen. Er werd een kamer geboekt in het Ritz hotel en een fotostudio in het kantoor van The Sunday Times. Alles liep door elkaar. Aristocratie en artistieke jongeren werden naast elkaar gezet. Jonge mode, de Mods, werd gemixt met muziek en het idealisme waar geen klassenmaatschappij meer bestaat.

Eén van de meest iconische tijdschriftcovers – ooit

Voor de cover werden verschillende opnames gemaakt en niemand was tevreden. Tot dat art-director Ruth Ansel karton en een schaar in handen nam, en de felroze intergalactische day-glow ruimethelm met de hand knipte. Avedon zag dat het eindelijk goed was. Gecharmeerd door het idee van een virtueel knipoog, spendeerde hij uren om het het dichte (knip)oog van Jean Shrimpton op film vast te leggen. Het lukte. Dit grapje was echter zo duur voor uitgever Hearst, dat slechts het eerste deel van de oplage van een lenticular oog werd voorzien.

In 2005 wordt zijn Bazaar cover uit 1965 door The American Society of Magazine Editor’s gekozen als één van de 'Top 40 Magazine Covers of all time', omdat het de essentie van de jaren '60 zo feilloos weergeeft. Art Director Ruth Ansel zegt op dat moment: 'Dit nummer was voor ons een gelegenheid om een tijdschrift te maken op het allerhoogste niveau. Het vloeide als muziek in elkaar en vatte alles samen wat actueel en de toekomst kon zijn in kunst, mode, wetenschap en muziek. We kregen toestemming van NASA om fotomodel Jean Shrimpton te fotograferen en haar op de cover en in het tijdschrift als astronaut te laten zien. Het zorgde voor een sensatie.”

“Het was ver voor z'n tijd, en niemand geloofde dat een vrouw een astronaut kon worden. Nu weten we wel beter. We vonden dat het tijdschrift de hedendaagse artistieke scene moest vertegenwoordigen. We vroegen opkomend talent, kunstenaars en schrijvers, om een bijdrage te leveren. Toch was het te avant-garde, te experimenteel. Veel mensen werden afgeschrikt, bang voor economische gevolgen, en zij keerden zich tegen alles wat origineel of artistiek was. Je kunt ook zeggen dat er sinds het midden van de jaren '60 essentieel helemaal niets veranderd is.”

tekst: Maurits Brands / magazinebrands.be

© Hearst USA, Harper's Bazaar, 1965-2015